مالی رفتاری (Behavioral Finance) چیست؟
در بازارهای سرمایه همواره کسانی موفق هستند که دارای تخصص همه جانبه باشند؛ این تخصص هم از لحاظ علم بورسی و هم از لحاظ روانشناسی مهم و تاثیر گذار خواهد بود. تصمیم گیری‌های سرمایه گذار قطعا بر اساس یک سری المان‌های مختلف انجام می‌گیرد که در این میان ما قصد داریم بعد مالی رفتاری در بورس را مورد بحث و نتیجه گیری قرار دهیم. با ما همراه باشید.
دانش مالی رفتاری چیست؟
همانطور که پیش از این نیز عنوان کردیم، موفقیت در بازار سرمایه بستگی به تصمیم گیری‌های فرد و در نهایت اقدامات او در این مسیر دارد اما چه چیزی بر این تصمیم گیری‌های سرمایه گذار تاثیر می‌گذارد؟ برخی تصور می‌کنند که تنها دانش اقتصادی فرد بر این تصمیم گیری‌ها تاثیر می‌گذارد اما واقعیت چیز دیگری است. یکی دیگر از جنبه‌های تاثیرگذار بر تصمیم گیری‌های فرد در بازار سرمایه به موضوع روانشناسی برمی گردد؛ جاییکه عواطف و احساسات حاکم بر سرمایه گذار نیز در این مسیر بسیار تعیین کننده خواهد بود.
برخی از سرمایه گذاران به سرعت تحت تاثیر اخبار مثبت و منفی قرار می‌گیرند و واکنش نشان می‌دهند و همین موضوع گاهی می‌تواند مشکل ساز شود. در مجموع دانش مالی رفتاری را اینگونه می‌توانیم تعریف کنیم که به علمی که در حیطه روانشناسی به بررسی عوامل تاثیرگذار بر رفتار سرمایه گذار می‌پردازد، دانش مالی رفتاری گفته می‌شود.
مالی رفتاری در بورس
منظور از مالی رفتاری در بورس، بررسی علل روانشناسی بر معاملات خرید و فروش سهام در بازار بورس است؛ جاییکه بسیاری از تصمیم گیری‌های حاکم بر بازار بورس از جنبه روانشناسی و رفتاری سرمایه گذاران سرچشمه می‌گیرد. اگر به تاریخچه مالی رفتاری در بورس نگاهی بیاندازیم متوجه می‌شویم که بسیاری از اوقات همین رفتارهای سرمایه گذاران تاثیرات مثبت و منفی را بر بازار وارد کرده‌اند تا جاییکه گاهی شاهد ترکیدن حباب‌های قیمتی بودیم.
یکی از اشتباهات رفتاری سرمایه گذاران در بازار بورس این است که بیشتر نقاط مثبت بازار در گذشته را در کانون توجه خود قرار می‌دهند که همین موضوع خود دلیلی برای افزایش حرص و طمع رسیدن به کسب سود به حساب می‌آید. اگر در این مسیر نقاط منفی بازار در نظر گرفته نشود، امکان ایجاد حباب قیمتی و سپس ترکیدن این حباب و در نهایت متضرر شدن سرمایه‌گذاران وجود دارد بنابراین تصمیمات گیری‌های رفتاری فرد ناشی از ترس، حرص، احساسات، هیجانات و… همگی از عواملی هستند که در دانش مالی بورسی به آن‌ها پرداخته می‌شود.
مالی رفتاری در سطح کلان
بحث بررسی مالی رفتاری در سطح گسترده‌تر در بازار سرمایه بورسی را به مالی رفتاری در سطح کلان انطباق می‌دهیم؛ جاییکه بازار مالی و ویژگی‌های آن در کانون توجه قرار می‌گیرد. لازم به ذکر است که در این مباحث مالی رفتاری در سطح کلان در واقع به نظریههای مالی کلاسیک پرداخته می‌شود اما در مالی رفتاری در سطح خرد اینگونه نیست.
مالی رفتاری در سطح خرد
بحث مالی در سطح خرد حول مباحثی در زمینه روانشناسی فردی می‌چرخد یعنی جاییکه جهت گیری‌های فرد موثر بر انجام معاملات در بازار سرمایه‌گذاری بورس مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد. پرداختن به این موضوع نسبت به مالی رفتاری در سطح کلان از ارزش بیشتری برخوردار است.
تیپ‌های شخصیتی سرمایه گذران
در تحقیقات روانشناسی که مبتنی بر نظریههای مهم در این زمینه صورت گرفته است، چندین تیپ شخصیتی تعریف می‌شود که هر کدام از آن‌ها دارای یک سری خصوصیات متفاوت با دیگری است. آگاهی از این تیپ‌های شخصیتی قطعا در پیشبرد شناخت بحث مالی رفتاری موثر خواهد بود.
تیپ پنج جهته
برخی از تیپ‌های شخصیتی در هنگام تصمیم گیری تنها عجولانه و بی‌پروا عمل می‌کنند؛ در واقع این افراد بیشتر از این که به آینده تصمیمی که می‌گیرند توجه کنند، در پی حواشی و تبلیغات حرکت می‌کنند تا جاییکه گاهی با مشکلات زیادی هم روبرو می‌شوند. در مقابل، برخی دیگر از تیپ‌های شخصیتی همه چیز را با دلیل می‌پذیرند؛ این افراد بیشتر از احساس، به دانش تخصصی خود رجوع می‌کنند و در این مسیر آینده تصمیم را نیز مد نظر قرار می‌دهند. آیا این تیپ‌های شخصیتی یکسان عمل می‌کنند؟ قطعا پاسخ به این سوال خیر است چرا که تصمیم گیری‌های هر فرد مبتنی بر احساسات، دانش تخصصی و آینده نگری او خواهد بود.
به منظور روشن شدن این موضوع، مدل پنج جهته تعریف می‌شود که از یک نمودار با دو جهت افقی و عمودی تشکیل می‌شود. در این نمودار جهت مثبت محور افقی را بی‌پروا و جهت منفی محور افقی را محتاط تعریف می‌کند حال از طرفی دیگر جهت مثبت در محور عمودی به افراد با تیپ شخصیتی مطمئن اختصاص داده شده که در جهت مخالف آن افراد با تیپ شخصیتی مضطرب جای می‌گیرند.
در شخصیت‌های مدل پنج جهته، ترکیبی از دو شخصیت مطمئن و بی‌پروا شخصیتی به نام ماجراجو را نتیجه می‌دهد. ترکیبی از مطمئن و محتاط در نهایت فرد گرا شده، ترکیب بی‌پروا و مضطرب شخصیت مشهور و در پایان شخصیت مضطرب و محتاط به تیپ شخصیتی سرپرست می‌انجامد.
مدل دو جهته بارن وال
در مدل دو جهته بارن وال در مجموع دو تیپ شخصیتی تعریف می‌شود؛ دسته اول منفعل و دسته دوم فعال. افرادی که دارایی‌های خود را بدون تلاش به دست آورنده و در این مسیر خطری را متحمل نشده اند، دارای تیپ شخصیتی منفعل هستند. این افراد همان افرادی هستند که از طریق ارثیه سرمایه زیادی را صاحب شده‌اند اما برای به دست آوردن آن ریسک نکرده‌اند بنابراین اکنون مجبور انواع تیپ های شخصیتی سرمایه گذاران می‌شوند برای حفظ سرمایه‌ای که دارند تلاش کنند. تیپ شخصیتی منفعل معمولا ریسک‌پذیر نیستند و تنها در پی تشکیل حایل امنیتی به منظور حفظ سرمایه خود هستند اما شرایط برای تیپ شخصیتی فعال کاملا متفاوت است.
افرادی که دارای تیپ شخصیتی فعال هستند برای رسیدن به دارایی تلاش کرده‌اند و در این مسیر از خطرهایی عبور کرده اند. این افراد توانایی ریسک در برابر خطرها را هم دارند به همین دلیل به این تیپ شخصیتی، انفعال گفته می‌شود.
مدل هشت تیپ شخصیتی
حال در این مدل شخصیتی، ۸ تیپ شخصیتی که از ترکیب سه شخصیت مخالف هم به وجود می‌آیند را معرفی میکنیم:
آرمان گرا در مقابل عمل گرا
تیپ شخصیتی آرمان گرا همان کسایی هستند که بسیار خوشبینانه با همه چیز برخورد می‌کنند و همواره تصمیم گیری‌های خود در بازار سرمایه را دقیق می‌دانند و به همین دلیل به سراغ کسب اطلاعات جدیدتر نمی‌روند. افرادی که دارای تیپ شخصیتی آرمان گرا هستند به اخبار منفی پیرامون بازار سرمایه توجهی نمی‌کنند و اعتقاد دارند که نتایج تسلط کافی دارند.
تیپ شخصیتی عمل گرا دقیقا در مخالفت با تیپ شخصیتی آرمان گرا قرار دارد. کسانی که انواع تیپ های شخصیتی سرمایه گذاران دارای تیپ شخصیتی عمل گرا هستند با مسائل روز بازار کاملا منطقی برخورد می‌کنند و اسیر حواشی نمی‌شوند. این افراد به محدودیت‌هایی که دارند واقف هستند و به سراغ تکمیل اطلاعات علمی خود می‌روند.
شکل گرایی در مقابل آمیزگری
افراد با تیپ شخصیتی شکل گرایی کسانی انواع تیپ های شخصیتی سرمایه گذاران هستند که با وسواس بسیار زیادی به تجزیه و تحلیل سهم‌های بازار بورس می‌پردازند و به همین دلیل توانایی اداره چندین سهم با هم را ندارند بلکه بیشتر سرمایه خود را به یک یا دو سهم محدود می‌کنند.
شخصیت آمیزگر دارای توانایی تجزیه و تحلیل منطقی برای یافتن سهم‌های مکمل است یعنی سهم‌هایی که در کنار یکدیگر می‌توانند یک پرتفوی قوی را به وجود آورند.
برون فکنی در مقابل واقع بینی
شخصیت برون فکن در مقابل پذیرش اشتباهات خود به شدت مقاومت می‌کنند و نمی‌خواهند اشتباه خود را بپذیرند. این افراد در هر حال به دنبال بهانه تراشی هستند و در حل اشتباه خود دچار مشکل می‌شوند.
افراد واقع بین به راحتی می‌توانند مسئولیت اشتباه خود را بر عهده می‌گیرند و توانایی حل اشتباه را در خود می‌بینند. این افراد به دنبال بهانه تراشی نیستند بلکه در پی حل مشکل موجود اقدام می‌کنند.
جمع‌بندی
گاهی اوقات برخی از تصمیم گیری‌های افراد بر اساس احساسات صورت می‌گیرد و همین موضوع خود دلیلی برای شکل گیری برخی از تصمیمات اشتباه خواهد بود. بازار سرمایه بورس نیز دقیقا چنین شرایطی را تجربه می‌کند؛ جاییکه گاهی تصمیمات منطقی انواع تیپ های شخصیتی سرمایه گذاران انواع تیپ های شخصیتی سرمایه گذاران و گاهی تصمیمات احساسی روند معاملات را مشخص می‌کنند. در بحث مالی رفتاری در بورس به این جهت گیری‌های رفتاری سرمایه گذاران و تاثیر آن بر بازار سرمایه پرداخته می‌شود. قطعا آگاهی از تیپ‌های شخصیتی مختلف و نحوه عملکرد آن‌ها می‌تواند گام موثری در جهت کنترل رفتارهای ناهنجار و به دنبال آن انجام معاملات منطقی و سودمند باشد.
مالی رفتاری (Behavioral Finance) چیست؟
در بازارهای سرمایه همواره کسانی موفق هستند که دارای تخصص همه جانبه باشند؛ این تخصص هم از لحاظ علم بورسی و هم از لحاظ روانشناسی مهم و تاثیر گذار خواهد بود. تصمیم گیری‌های سرمایه گذار قطعا بر اساس یک سری المان‌های مختلف انجام می‌گیرد که در این میان ما قصد داریم بعد مالی رفتاری در بورس را مورد بحث و نتیجه گیری قرار دهیم. با ما همراه باشید.
دانش مالی رفتاری چیست؟
همانطور که پیش از این نیز عنوان کردیم، موفقیت در بازار سرمایه بستگی به تصمیم گیری‌های فرد و در نهایت اقدامات او در این مسیر دارد اما چه چیزی بر این تصمیم گیری‌های سرمایه گذار تاثیر می‌گذارد؟ برخی تصور می‌کنند که تنها دانش اقتصادی فرد بر این تصمیم گیری‌ها تاثیر می‌گذارد اما واقعیت چیز دیگری است. یکی دیگر از جنبه‌های تاثیرگذار بر تصمیم گیری‌های فرد در بازار سرمایه به موضوع روانشناسی برمی گردد؛ جاییکه عواطف و احساسات حاکم بر سرمایه گذار نیز در این مسیر بسیار تعیین کننده خواهد بود.
برخی از سرمایه گذاران به سرعت تحت تاثیر اخبار مثبت و منفی قرار می‌گیرند و واکنش نشان می‌دهند و همین موضوع گاهی می‌تواند مشکل ساز شود. در مجموع دانش مالی رفتاری را اینگونه می‌توانیم تعریف کنیم که به علمی که در حیطه روانشناسی به بررسی عوامل تاثیرگذار بر رفتار سرمایه گذار می‌پردازد، دانش مالی رفتاری گفته می‌شود.
مالی رفتاری در بورس
منظور از مالی رفتاری در بورس، بررسی علل روانشناسی بر معاملات خرید و فروش سهام در بازار بورس است؛ جاییکه بسیاری از تصمیم گیری‌های حاکم بر بازار بورس از جنبه روانشناسی و رفتاری سرمایه گذاران سرچشمه می‌گیرد. اگر به تاریخچه مالی رفتاری در بورس نگاهی بیاندازیم متوجه می‌شویم که بسیاری از اوقات همین رفتارهای سرمایه گذاران تاثیرات مثبت و منفی را بر بازار وارد کرده‌اند تا جاییکه گاهی شاهد ترکیدن حباب‌های قیمتی بودیم.
یکی از اشتباهات رفتاری سرمایه گذاران در بازار بورس این است که بیشتر نقاط مثبت بازار در گذشته را در کانون توجه خود قرار می‌دهند که همین موضوع خود دلیلی برای افزایش حرص و طمع رسیدن به کسب سود به حساب می‌آید. اگر در این مسیر نقاط منفی بازار در نظر گرفته نشود، امکان ایجاد حباب قیمتی و سپس ترکیدن این حباب و در نهایت متضرر شدن سرمایه‌گذاران وجود دارد بنابراین تصمیمات گیری‌های رفتاری فرد ناشی از ترس، حرص، احساسات، هیجانات و… همگی از عواملی هستند که در دانش مالی بورسی به آن‌ها پرداخته می‌شود.
مالی رفتاری در سطح کلان
بحث بررسی مالی رفتاری در سطح گسترده‌تر در بازار سرمایه بورسی را به مالی رفتاری در سطح کلان انطباق می‌دهیم؛ جاییکه بازار مالی و ویژگی‌های آن در کانون توجه قرار می‌گیرد. لازم به ذکر است که در این مباحث مالی رفتاری در سطح کلان در واقع به نظریههای مالی کلاسیک پرداخته می‌شود اما در مالی رفتاری در سطح خرد اینگونه نیست.
مالی رفتاری در سطح خرد
بحث مالی در سطح خرد حول مباحثی در زمینه روانشناسی فردی می‌چرخد یعنی جاییکه جهت گیری‌های فرد موثر بر انجام معاملات در بازار سرمایه‌گذاری بورس مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد. پرداختن به این موضوع نسبت به مالی رفتاری در سطح کلان از ارزش بیشتری برخوردار است.
تیپ‌های شخصیتی سرمایه گذران
در تحقیقات روانشناسی که مبتنی بر نظریههای مهم در این زمینه صورت گرفته است، چندین تیپ شخصیتی تعریف می‌شود که هر کدام از آن‌ها دارای یک سری خصوصیات متفاوت با دیگری است. آگاهی از این تیپ‌های شخصیتی قطعا در پیشبرد شناخت بحث مالی رفتاری موثر خواهد بود.
تیپ پنج جهته
برخی از تیپ‌های شخصیتی در هنگام تصمیم گیری تنها عجولانه و بی‌پروا عمل می‌کنند؛ در واقع این افراد بیشتر از این که به آینده تصمیمی که می‌گیرند توجه کنند، در پی حواشی و تبلیغات حرکت می‌کنند تا جاییکه گاهی با مشکلات زیادی هم روبرو می‌شوند. در مقابل، برخی دیگر از تیپ‌های شخصیتی همه چیز را با دلیل می‌پذیرند؛ این افراد بیشتر از احساس، به دانش تخصصی خود رجوع می‌کنند و در این مسیر آینده تصمیم را نیز مد نظر قرار می‌دهند. آیا این تیپ‌های شخصیتی یکسان عمل می‌کنند؟ قطعا پاسخ به این سوال خیر است چرا که تصمیم گیری‌های هر فرد مبتنی بر احساسات، دانش تخصصی و آینده نگری او خواهد بود.
به منظور روشن شدن این موضوع، مدل پنج جهته تعریف می‌شود که از یک نمودار با دو جهت افقی و عمودی تشکیل می‌شود. در این نمودار جهت مثبت محور افقی را بی‌پروا و جهت منفی محور افقی را محتاط تعریف می‌کند حال از طرفی انواع تیپ های شخصیتی سرمایه گذاران دیگر جهت مثبت در محور عمودی به افراد با تیپ شخصیتی مطمئن اختصاص داده شده که در جهت مخالف آن افراد با تیپ شخصیتی مضطرب جای می‌گیرند.
در شخصیت‌های مدل پنج جهته، ترکیبی از دو شخصیت مطمئن و بی‌پروا شخصیتی به نام ماجراجو را نتیجه می‌دهد. ترکیبی از مطمئن و محتاط در نهایت فرد گرا شده، ترکیب بی‌پروا و مضطرب شخصیت مشهور و در پایان شخصیت مضطرب و محتاط به تیپ شخصیتی سرپرست می‌انجامد.
مدل دو جهته بارن وال
در مدل دو جهته بارن وال در مجموع دو تیپ شخصیتی تعریف می‌شود؛ دسته اول منفعل و دسته دوم فعال. افرادی که دارایی‌های خود را بدون تلاش به دست آورنده و در این مسیر خطری را متحمل نشده اند، دارای تیپ شخصیتی منفعل هستند. این افراد همان افرادی هستند که از طریق ارثیه سرمایه زیادی را صاحب شده‌اند اما برای به دست آوردن آن ریسک نکرده‌اند بنابراین اکنون مجبور می‌شوند برای حفظ سرمایه‌ای که دارند تلاش کنند. تیپ شخصیتی منفعل معمولا ریسک‌پذیر نیستند و تنها در پی تشکیل حایل امنیتی به منظور حفظ سرمایه خود هستند اما شرایط برای تیپ شخصیتی فعال کاملا متفاوت است.
افرادی که دارای تیپ شخصیتی فعال هستند برای رسیدن به دارایی تلاش کرده‌اند و در این مسیر از خطرهایی عبور کرده اند. این افراد توانایی ریسک در برابر خطرها را هم دارند به همین دلیل به این تیپ شخصیتی، انفعال گفته می‌شود.
مدل هشت تیپ شخصیتی
حال در این مدل شخصیتی، ۸ تیپ شخصیتی که از ترکیب سه شخصیت مخالف هم به وجود می‌آیند را معرفی میکنیم:
آرمان گرا در مقابل عمل گرا
تیپ شخصیتی آرمان گرا همان کسایی هستند که بسیار خوشبینانه با همه چیز برخورد می‌کنند و همواره تصمیم گیری‌های خود انواع تیپ های شخصیتی سرمایه گذاران در بازار سرمایه را دقیق می‌دانند و به همین دلیل به سراغ کسب اطلاعات جدیدتر نمی‌روند. افرادی که دارای تیپ شخصیتی آرمان گرا هستند به اخبار منفی پیرامون بازار سرمایه توجهی نمی‌کنند و اعتقاد دارند که نتایج تسلط کافی دارند.
تیپ شخصیتی عمل گرا دقیقا در مخالفت با تیپ شخصیتی آرمان گرا قرار دارد. کسانی که دارای تیپ شخصیتی عمل گرا هستند با مسائل روز بازار کاملا منطقی برخورد می‌کنند و اسیر حواشی نمی‌شوند. این افراد به محدودیت‌هایی که دارند واقف هستند و به سراغ تکمیل اطلاعات علمی خود می‌روند.
شکل گرایی در مقابل آمیزگری
افراد با تیپ شخصیتی شکل گرایی کسانی هستند که با وسواس بسیار زیادی به تجزیه و تحلیل سهم‌های بازار بورس می‌پردازند و به همین دلیل توانایی اداره چندین سهم با هم را ندارند بلکه بیشتر سرمایه خود را به یک یا دو سهم محدود می‌کنند.
شخصیت آمیزگر دارای توانایی تجزیه و تحلیل منطقی برای یافتن سهم‌های مکمل است یعنی سهم‌هایی که در کنار یکدیگر می‌توانند یک پرتفوی قوی را به وجود آورند.
برون فکنی در مقابل واقع بینی
شخصیت برون فکن در مقابل پذیرش اشتباهات خود به شدت مقاومت می‌کنند و نمی‌خواهند اشتباه خود را بپذیرند. این افراد در هر حال به دنبال بهانه تراشی هستند و در حل اشتباه خود دچار مشکل می‌شوند.
افراد واقع بین به راحتی می‌توانند مسئولیت اشتباه خود را بر عهده می‌گیرند و توانایی حل اشتباه را در خود می‌بینند. این افراد به دنبال بهانه تراشی نیستند بلکه در پی حل مشکل موجود اقدام می‌کنند.
جمع‌بندی
گاهی اوقات برخی از تصمیم گیری‌های افراد بر اساس احساسات صورت می‌گیرد و همین موضوع خود دلیلی برای شکل گیری برخی از تصمیمات اشتباه خواهد بود. بازار سرمایه بورس نیز دقیقا چنین شرایطی را تجربه می‌کند؛ جاییکه گاهی تصمیمات منطقی و گاهی تصمیمات احساسی روند معاملات را مشخص می‌کنند. در بحث مالی رفتاری در بورس به این جهت گیری‌های رفتاری سرمایه گذاران و تاثیر آن بر بازار سرمایه پرداخته می‌شود. قطعا آگاهی از تیپ‌های شخصیتی مختلف انواع تیپ های شخصیتی سرمایه گذاران و نحوه عملکرد آن‌ها می‌تواند گام موثری در جهت کنترل رفتارهای ناهنجار و به دنبال آن انجام معاملات منطقی و سودمند باشد.
رابطه تیپ شخصیتی با میزان ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاران
درک میزان ریسک‌پذیری سرمایه‌گذار یکی از مسائل مهم و نسبتاً پیچیده است. نه تنها آستانه تحمل ریسک سرمایه‌گذار بر روابط مشاور و مشتری تأثیر دارد، بلکه برای شناخت خود سرمایه‌گذار هم مهم است. آستانه تحمل ریسک نقش کلیدی در سیاست‌های سرمایه‌گذاری دارد. مشاورین سرمایه‌گذاری معمولاً متغیرهایی مثل سن، حجم سرمایه‌گذاری، تاریخ بازنشستگی، درآمدهای آتی و تعهدات مالی را برای ارزیابی آستانه تحمل سرمایه‌گذار در نظر می‌گیرند. با درک درست آستانه تحمل ریسک سرمایه‌گذار، می‌توان تصمیمات سرمایه‌گذاری را متناسب با ریسک‌های موجود اتخاذ کرد.
اینکه تمایل شخص برای سرمایه‌گذاری چقدر است، یک مسئله مهم و نسبتاً پیچیده‌ای است. سرمایه‌گذار چقدر ریسک را می‌تواند تحمل کند؟ معمولاً ابزار سرمایه‌گذاری موجود بیشتر برای سرمایه‌گذاران بزرگ و مؤسسات مالی تعریف شده‌اند و به همین دلیل در طراحی آن‌ها خیلی به میزان ریسکی که یک سرمایه‌گذار خرد می‌تواند تحمل کند، توجه نشده است. برای اینکه این خلأ پر شود، باید به تیپ شخصیتی سرمایه‌گذار توجه شود. در واقع تیپ شخصیتی به یک وسیله تبدیل شده که می‌تواند به مشاورین سرمایه‌گذاری کمک کند تا تمایلات و خواسته‌های سرمایه‌گذار خرد را بهتر درک کنند.
پیش از اینکه در رابطه با تیپ‌های شخصیتی سرمایه‌گذاران حرف بزنیم، باید به این نکته اشاره کنیم که هر سرمایه‌گذار یک شخص منحصر به فرد است و همیشه نمی‌توان افراد را در یک گروه یا دسته طبقه‌بندی کرد. با این حال شناخت تیپ شخصیتی سرمایه‌گذار هم به خود سرمایه‌گذار و هم به مشاور سرمایه‌گذار کمک می‌کند تا در فرآیند سرمایه‌گذاری تصمیمات بهتری اتخاذ کند.
اولین مرحله در شناخت تیپ شخصیتی سرمایه‌گذار، بررسی گذشته شخص است. بهتر است که با سرمایه‌گذار مصاحبه کنید و از تجربیات زندگی، رفتار ارثی، مسیر شغلی و سبد دارایی آن‌ها سؤال بپرسید. شناخت گذشته سرمایه‌گذار می‌تواند به شما کمک کند تا میزان ریسک‌پذیری شخص را درک کنید. آیا سرمایه‌گذار یک شخص احساسی است و تنها بر اساس احساسات تصمیم‌گیری خواهد کرد؟ موسسه CFA معتقد است که تیپ شخصیتی افراد به چهار گروه تقسیم می‌شود: محافظه‌کار، روشمند، خودجوش و فردگرا.
تیپ شخصیتی سرمایه‌گذاران
محافظه‌کار
افراد محافظه‌کار بیشتر بر اساس احساسات تصمیم می‌گیرند و نسبت به زیان و ضرر حساسیت بالایی نشان می‌دهند. در واقع ترس محرک اصلی سرمایه‌گذاری آن‌هاست. این گروه از افراد در پروسه سرمایه‌گذاری با مشکل مواجه می‌شوند و خیلی ساده به مشاوره سایر افراد توجه نمی‌کنند. به همین دلیل، سبد دارایی آن‌ها گردش کمتری دارد و بیشتر در دارایی‌های امن سرمایه‌گذاری می‌کنند. معمولاً افرادی که از کارهای بدون ریسک مثل معلمی بازنشسته می‌شوند، بیشتر در این گروه قرار می‌گیرند.
روشمند و منظم
سرمایه‌گذاران روشمند، نظم خاصی دارند و استراتژی سرمایه‌گذاری آن‌ها ماشینی است. آن‌ها بر اساس حقایق و جزئیات خاص تصمیم‌گیری می‌کنند. این گروه بیشتر به تحقیقات انواع تیپ های شخصیتی سرمایه گذاران سرمایه‌گذاری خود توجه دارند و احساسی تصمیم‌گیری نمی‌کنند. سختگیری این گروه از افراد در پروسه تصمیم‌گیری باعث می‌شود تا تمایل کمتری به ریسک‌پذیری داشته باشند. مهندسین بیشتر در این گروه قرار می‌گیرند.
خودجوش و ناگهانی
سرمایه‌گذار خودجوش بیشتر بر اساس احساسات خود تصمیم‌گیری می‌کنند. این تیپ شخصیتی همیشه به تصمیمات سرمایه‌گذاری خود شک می‌کند و بیشتر به حرف دیگران گوش می‌دهد. به همین دلیل حجم معاملات این گروه از سرمایه‌گذاران بسیار بالاست. در واقع این تیپ شخصیتی بیشترین آستانه تحمل ریسک را دارد. معمولاً افراد جوان بیشتر در این گروه قرار می‌گیرند.
فردگرا
سرمایه‌گذار فردگرا بر اساس حقایق سفت و سخت تصمیم‌گیری می‌کند و کمتر به تصمیمات خود شک و تردید دارند. این تیپ شخصیتی طرز تفکر مستقلی دارد و به تحقیقات سرمایه‌گذاری خود بهای زیادی می‌دهد. به همین دلیل کمتر از سایرین ریسک گریز است. این گروه از افراد خودساخته هستند.
آخرین مطالب
شارژ حساب فیبوگروپ با ارزان ترین نرخ بازار
از نرخ های بسیار بسیار رقابتی و ارزان ما برای شارژ حساب فارکس خود در بروکر فیبوگروپ بهره مند شوید
سوگیری‌های مختلف سرمایه‌گذاران و تیپ‌های رفتاری آنان
مقدمه
نظریههای مالی درگذشته فرض می‌کردند که سرمایه‌گذاران در زمان تصمیم‌گیری به‌صورت کاملاً عقلایی و بر اساس اصول اقتصادی عمل می‌کنند. با این فرض، افراد در هنگام انتخاب‌های خود تمامی جوانب را در نظر می‌گیرند و عقلانی‌ترین تصمیم را اتخاذ می‌کنند. اما در واقعیت، رخدادهایی وجود دارد که سبب اخذ تصمیمات غیرعقلایی می‌شود. این رخدادها تصمیم‌گیری افراد را تحت تأثیر خود قرار داده و در نهایت سبب ناکارایی بازارهای مالی و بروز بی‌نظمی‌هایی در آن می‌‌‌گردد.
بر اساس آنچه گفته شد سرمایه‌گذاران همواره منطقی تصمیم نمی‌گیرند و در برخی از اوقات احساسی و تحت تأثیر شرایط موجود عمل می‌کنند. گرایش‌های احساسی و طبیعی افراد باعث می‌شود که واکنش‌هایی کم یا زیاد رخ دهد. دانش مالی رفتاری این تفکر را به چالش می‌کشد و بیان می‌کند که سوگیری‌های رفتاری در تصمیمات سرمایه‌گذاری افراد تأثیرگذار است.
مالی رفتاری نشان می‌دهد که نگاه سرمایه‌گذار به بازار سرمایه و تصمیمات او ناشی از روانشناسی سرمایه‌گذار و میزان ریسک‌پذیری او است. همچنین عوامل خرد و کلان کمی و کیفی در الگوهای رفتاری سرمایه‌گذار تأثیرگذار است.
ماهیت دانش مالی رفتاری
دانش مالی رفتاری در دو سطح خرد و کلان مورد بررسی قرار می‌گیرد. به‌عبارتی‌دیگر، مالی رفتاری در سطح خرد، یکی از مفروضات بنیادی اقتصاد نئوکلاسیک و مالی کلاسیک یعنی فرض عقلایی بودن سرمایه‌گذاران را به چالش می‌گیرد، جایی که مالی رفتاری می‌خواهد نشان دهد در دنیای واقعی، رفتار سرمایه‌گذاران با عقلایی بودن اقتصاد نئوکلاسیک سازگاری ندارد. در سطح کلان نیز، بازارهای مالی و ویژگی‌های آن مورد بحث قرار می‌گیرد که رویارویی مالی رفتاری با نظریههای مالی کلاسیک به‌ویژه تئوری بازار سرمایه کارا را در برمی‌گیرد.
سوگیری‌های رفتاری، سنگ بنای مالی رفتاری
یکی از مهم‌ترین مباحث مطرح‌شده در مالی رفتاری از گذشته تاکنون، سوگیری‌های (خطاهای) رفتاری بوده است. سوگیری‌های رفتاری اشتباهات سیستماتیکی تعریف شده‌اند که در فرآیند تصمیم‌گیری و همچنین هنگام قضاوت روی می‌دهند. این امر موجب بروز خطا در ادراک و درنهایت خطا در تصمیم‌گیری می‌شود.
این دست سوگیری‌ها در بازارها بسیار مشاهده می‌شوند، برای مثال سرمایه‌گذاران به تبعیت از یکدیگر و بدون بررسی کافی درخصوص یک سهم خاص اقدام به خرید و یا فروش آن سهم می‌نمایند که در نتیجه این رفتار، صف‌های خرید و یا فروش طولانی شکل می‌گیرد. این رویداد از مصادیق الگوهای رفتاری خاص حاکم بر بازار است.
نظری بر فعالیت مغز
دوپامین یکی از مواد شیمیایی است که به شکل طبیعی در بدن تولید می‌شود و در مغز به‌عنوان انتقال‌دهنده عصبی عمل می‌کند. همچنین این ماده، یکی از موادی است که باعث ایجاد احساس لذت می‌شود. به همین دلیل است که دوپامین در پاسخ به محرک‌های لذت‌بخش آزاد شده و انواع تیپ های شخصیتی سرمایه گذاران تمایل به فعالیت خاصی را افزایش می‌دهد. توجه داشته باشید که این هورمون می‌تواند باعث شادی مفرط شود، زمانی که نتیجه‌ای لذت‌بخش حاصل می‌شود یا سودی بیشتر از آنچه انتظار داشته‌اید دریافت می‌کنید، دوپامین بیشتری آزاد می‌شود. حتی اگر خودتان را سرمایه‌گذاری با قدرت ریسک‌پذیری بالا ندانید بازهم مغزتان شما را به‌گونه‌ای هدایت می‌کند که خواهان کسب موفقیت‌های بیشتری خواهید بود.
درواقع دوپامین تأثیر به‌سزایی در نوع تیپ شخصیتی سرمایه‌گذاران دارد. دوپامین همان‌قدر که باعث شادی و لذت می‌شود، پریشانی نیز می‌آورد. درصورتی‌که مغز شما برنامه‌ریزی شده باشد که در آینده منفعت کسب کند و این اتفاق نیفتد، چیزی که رخ می‌دهد به شکل غیرقابل‌باوری ناگوار است. اگرچه دوپامین در مرحله پیش‌بینی فعال است اما وقتی منفعت تبدیل به زیان می‌شود، جریان آزادسازی آن نیز بی‌درنگ متوقف می‌شود. به‌عنوان یک مثال ساده، فرض کنید روز تولدتان است و منتظر کادوهای خوبی از سوی اطرافیان هستید، زمانی که اولین و بزرگ‌ترین کادو را باز می‌کنید، متوجه می‌شوید زیر آن‌همه زرق‌وبرق کادوی بی‌ارزشی وجود دارد، بنابراین دوپامین کمتری از مغز ترشح‌شده و احساس رضایت شما نیز کاهش می‌یابد که این کاهش رضایت، سوگیری رفتاری خاصی (واکنش به دیدن کادو) را منجر می‌شود.
این احتمال وجود دارد که دوپامین در بروز سوگیری‌های رفتاری همچون فرا اعتمادی، بهینه‌بینی و نظایر آن نقش داشته باشد که درباره سوگیری‌های افراد در شرایطی که احتمال موفقیت کمتری می‌بینند بیشتر است. تقریباً می‌توان گفت دوپامین یکی از عوامل حرص و طمع افراد است، همچنین اثر بسیار زیادی بر سیستم موفقیت دارد و موجب ریسک‌پذیری افراد می‌شود. بنابراین ترشح کم‌وزیاد دوپامین از مغز انسان باعث ایجاد سوگیری یا همان گرایش متعصبانه به یک دیدگاه خاص را به دنبال دارد.
سوگیری‌های رفتاری، صرف‌نظر انواع تیپ های شخصیتی سرمایه گذاران از منبع شکل‌گیری آن‌ها، موجب انحراف تصمیم‌ها از مسیر عقلایی مفروض در مکتب مالی متعارف می‌شوند و این هیجانات می‌توانند افراد را به سمت اتخاذ تصمیم‌های نابهینه سوق دهند. اگرچه پژوهشگران حوزه روانشناسی، روش‌ها و نماگرهای متنوعی را برای طبقه‌بندی و درک بهتر سوگیری‌ها ابداع کرده‌اند، بااین‌وجود استفاده از تقسیم‌بندی (شناختی-احساسی) معقول‌تر به نظر می‌رسد.
چارچوب سوگیری (شناختی-احساسی)
هر فردی، بر پایه مبانی روان‌شناختی، در معرض و تیررس سوگیری‌هایی است که واکنش‌های او در مواجهه با پدیده‌ها و اخذ تصمیمات را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این سوگیری‌ها را می‌توان در دو طبقه شناختی و احساسی قرار داد. تجربه نشان داده است که سوگیری‌های شناختی در مقایسه با سوگیری‌های احساسی، آسان‌تر تصحیح می‌گردند. سوگیری‌های شناختی را می‌توان به‌عنوان نقاط کور یا تحریف‌های موجود در ذهن آدمی نیز قلمداد کرد. ازآنجاکه سوگیری‌های شناختی ناشی از استدلال معیوب هستند، بنابراین با آموزش، ارائه اطلاعات و مشاوره‌های بهتر غالباً می‌توان آن‌ها را اصلاح کرد. در عرصه سرمایه‌گذاری، هیجانات می‌توانند افراد را به سمت اتخاذ تصمیم‌های نابهینه سوق دهند. کنترل هیجانات اغلب ناممکن است، ازاین‌رو فقط می‌توان یک سوگیری احساسی را تشخیص داد و با آن کنار آمد. سرمایه‌گذاران هنگامی‌که با سوگیری‌ها کنار می‌آیند، درواقع این سوگیری‌ها را پذیرفته و تصمیم می‌گیرند آن‌ها را بازشناخته و تعدیل کنند (نه اینکه درصدد کاهش یا حذف آن‌ها باشند). این تفکیک نه‌تنها ساده و قابل‌درک است که چارچوب سودمندی را برای پی بردن به نحوه شکل‌گیری تیپ‌های رفتاری مختلف سرمایه‌گذاران فراهم می‌آورد.
«ماهنامه بورس» در شماره‌های آتی، برخی از سوگیری‌های رفتاری شایع سرمایه‌گذاران را مطرح می‌کند تا در خلال بحث پیرامون رایج‌ترین سوگیری‌ها از منظر مالی رفتاری، به افراد کمک شود تصمیم‌هایی درست و به‌جا اتخاذ کرده و از این طریق، سبک زندگی مالی خود را بهبود بخشند.
همچنین در ماهنامه بورس به بحث و تبادل نظر درباره تیپ‌های شخصیتی مختلف سرمایه‌گذاران خواهیم پرداخت، چراکه تیپ شخصیتی سرمایه‌گذاران بر فعالیت مغز آن‌ها و درنتیجه روانشناسی فعالیت آن‌ها تأثیر به‌سزایی دارد. از طرفی، با علم به اینکه سرمایه‌گذاران مهم‌ترین عناصر تشکیل‌دهنده بازار هستند، ابعاد شخصیتی آن‌ها تأثیر بسیاری بر رفتار بازار دارد، به‌عبارت‌دیگر این سرمایه‌گذاران هستند که بازار را می‌سازند.
کتاب از طمع تا وحشت، شناخت تیپ های شخصیتی در سرمایه گذاری و بورس
کتاب از طمع تا وحشت شناخت تیپ های شخصیتی در سرمایه گذاری و بورس را بصورت مختصر خدمت شما همراهان پرشیا بورس معرفی میکنیم. قسمت هایی از کتاب را در زیر مطالعه خواهید کرد:
“ انسانی کلک های بسیاری برای سرمایه گذاران در آستین دارند. تعجب نکنید اگر بگویم که بزرگ ترین دشمن شما در موضوع سرمایه گذاری همان کسی است که هر روز صبح در آینه او را می بینید! بله درست است: خودتان! چون اجازه می دهید احساساتتان رهبری شما را به دست گیرند. طمع، اعتیاد افراطی به آرامش و سازگاری، ادراک انتخابی، خودفریبی و مهم تر از همه ترس، شاید هم وحشت تکلیف تصمیمات سرمایه گذاری شما را تعیین می کنند. اشتباه نکنید؛ هیچ کس قادر نیست خود را از احساسات و معاملات احساسی مبرا کند، چه بورس کاران حرفه ای، چه سبدگردانان بزرگ، چه مدیران صندوق ها و حتی سرمایه انواع تیپ های شخصیتی سرمایه گذاران گذاران موفق اسطوره ای مثل وارن بافت و یا جورج سوروس. این ها هم احساساتی می شوند ولی بهتر از بقیه آن را در کنترل خود دارند. موضوع این کتاب هم همین است: چگونه احساسات خود، یعنی محرک های تصمیم گیری در معاملات را بشناسیم و کنترل کنیم. خاموش کردن احساسات ابدا امکان پذیر نیست و ابدا سعی نکنید آن ها را خاموش کنید، مگر آنکه باور داشته باشید به جای انسان، ربات یا کامپیوتر هستید. کافیست خود را بشناسید تا به این ترتیب جلوی بسیاری از خطاهایتان در بورس گرفته شود.”
دیدگاه شما