پرتفوی و سبد سهام پیشنهادی

با سرمایه‌گذاری در دارایی‌هایی که به طور کامل با هم همبستگی ندارند، دارایی‌ها ریسک یکدیگر را خنثی کرده و می‌توان به یک بازده ثابت با ریسک کمتر رسید.

مقاله کنفرانس
پردازش تکاملی و انتخاب بهینه سبد سهام رهیافتی نو برای بورس اوراق بهادار تهران

چکیده:
افزایش میزان سود و کاهش ریسک سرمایه گذاری دربورس همیشه مهمترین دغدغه سرمایه گذاران بوده است و آنها همواره دنبال راهی هستند که بهترین پیشنهاد را برای خرید سهام داشته باشند به گونه ای که دارای بیشترین بازده و کمترین ریسک سرمایه گذاری باشد مدل ریاضی میانگین واریانس مارکویتز دراین زمینه کاربرد فراوانی دارد دراین مقاله برای تشکیل سبدسهام از مدل میانگین واریانس مارکویتز استفاده شده است و الگوریتم های جستجوی محلی مثل الگوریتم ژنتیک واتوماتای سلولی برای تعیین وزن سهام بصورت جداگانه استفاده شدند البته کاربرد این الگوریتم ها اغلب درمسائل بهینه سازی است الگوریتم کلی ارایه شده برای انتخاب پرتفوی از دو مرحله تشکیل شده است مرحله اول انتخاب سهام برتر برای تشکل پرتفوی است انتخاب سهام برتر برمبنای مدل میانگین واریانس مارکویتز و به وسیله توابع هدف پیشنهادی صورت میگیرد مرحله دوم تعیین وزن سهام منتخب پرتفوی است الگوریتم ها براساس وزن تعیین شده برای هر سهم یک ارزیابی از ریسک و بازده پرتفوی پیشنهادی خود می کنند و براساس این ارزیابی الگوریتم ها با یکدیگر مقایسه یم شوند همچنیندراین مقاله پنج مورد تابع هدف برای انتخاب سهام با کیفیت ارایه شده است که محاسباتی معادلات این توابع درچهارچوب مدل ریسک - بازده است.

پرتفوی یا سبد سهام در بورس چیست؟

پرتفو یا پرتفوی یا سبد سرمایه‌گذاری، در حالت کلی، مجموعه‌ای از دارایی‌های مالی مانند سهام، اوراق قرضه، کالا، ارز، وجوه نقدی و اوراق نقد شونده و همچنین صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. یک سبد همچنین می‌تواند شامل اوراق غیرقابل معامله، مانند سرمایه‌گذاری‌های عمرانی، خصوصی و… باشد.

سبد سهام نیز مجموعه‌ای از چند سهم مختلف است که سرمایه‌گذار برای سرمایه‌گذاری آن‌ها را می‌‌خرد. سبد سهام مستقیماً توسط سرمایه‌گذاران و یا توسط متخصصان مالی و مدیران سرمایه اداره می‌شود. سرمایه‌گذاران باید مطابق با تحمل ریسک و اهداف سرمایه‌گذاری یک سبد سرمایه‌گذاری تشکیل دهند. آن‌ها همچنین می‌توانند چندین سبد برای اهداف مختلف داشته باشند. همه این‌ها به اهداف سرمایه‌گذار بستگی دارد.

معامله گران در بازار سرمایه در مقابل سرمایه‌گذاری که انجام می‌دهند (ریسک) باید بازدهی را از بازار کسب کنند (ریوارد). درواقع میزان سرمایه‌گذاری صورت گرفته توسط هر سرمایه‌گذار، وابسته به مقادیر بازده و ریسک است. اگر دوشرکت را در نظر بگیرید که یک محصول یکسان را تولید می‌کنند و در مقاطعی شرکت اول دچار بحران می‌شود و شرکت دوم در حال بازدهی بیشتری ناشی از تولید بیشتر و کسب سهم بیشتری از بازار می‌باشد و یا برعکس این قضیه اتفاق بیفتد.

فرض کنید که یک سرمایه‌گذار قصد خرید سهام یکی از این دوشرکت را دارد لذا برای این خریدار دو حالت وجود دارد:

• حالت اول اینکه اقدام به خرید سهام فقط یکی از شرکت‌ها کند حالت دوم این است که بخشی از سرمایه خود را به خرید سهام شرکت اول و بخشی دیگر را به شرکت دوم اختصاص دهد. در حالت اول ممکن است که سرمایه‌گذار بازده قابل‌توجهی (با توجه به افزایش ارزش سهم شرکت) به دست آورد، ولی از طرفی ممکن است که شرکت دیگر اقدام به اصلاح سازوکار داخلی خود کند تا بتواند در رقابت با شرکت مقابل پیروز شود و درنتیجه شرکت اول دچار کاهش شدید قیمت سهام شود.
• اما در حالت دوم به دلیل اینکه سرمایه‌گذار در تخصیص سرمایه‌های خود به شرکت برتر، به صورت یکجا و کامل عمل‌نکرده و پیش‌بینی رشد شرکت رقیب را در نظر گرفته است، اقدام به کاهش ریسک سرمایه‌گذاری خودکرده است. درواقع سرمایه‌گذار با خرید بخشی از سهام دو شرکت اقدام به تشکیل پرتفوی سبد سهام (portfolio) کرده است. معنی ساده واژه پرتفوی، سبد سرمایه‌گذاری به طور عام و سبد سهام از ترکیب دارایی‌های سرمایه‌گذاری شده توسط یک سرمایه‌گذار است.

همه تخم‌مرغ‌هایتان را در یک سبد نچینید.

قطعاً همه پرتفوی و سبد سهام پیشنهادی ما حداقل یک‌بار این جمله معروف را شنیده‌ایم و احتمالاً سعی کرده‌ایم آن را در مدیریت سرمایه خود بکار ببریم، اما نکته مهم آن است که تشکیل سبد سرمایه‌گذاری یا همان پرتفوی باید دارای یک سری مزایا و ویژگی‌هایی همچون تنوع‌بخشی (diversification) باشد تا بتوانیم بگوییم سبد مناسبی را تشکیل داده‌ایم.

پورتفولیو یا پرتفوی در لغت به معنای کیف دستی بوده که درگذشته یک سرمایه‌گذار، مجموعه‌ای از پرتفوی و سبد سهام پیشنهادی اسناد و مدارک خود را در آن حمل می‌کرده، درواقع سرمایه‌گذارانی که سهام شرکت‌های بورسی را در اختیار داشتند هر روز به بازار بورس سر می‌زدند تا ببینند سرمایه آن‌ها در چه وضعیتی قرار دارد. در اصطلاح مالی نیز به کنار هم قرار گرفتن ترکیبی از دارایی‌های مختلف مالی اعم از املاک و مستغلات، سهام شرکت‌ها، اوراق با درآمد ثابت و سپرده‌های بانکی باهدف تنوع‌بخشی و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری را پرتفوی یا سبد سرمایه گذاری می‌گویند.

ارزش پرتفوی

به ارزش مالی و نقدی پرتفوی هر شخص حقیقی یا حقوقی، ارزش پرتفوی گویند. برای قیمت‌گذاری شرکت‌های سرمایه‌گذاری پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار، مهم‌ترین عامل، ارزش پرتفوی این شرکت‌ها است.

مدیریت ریسک سرمایه با سبد پرتفوی

این ضرب المثل پرتفوی و سبد سهام پیشنهادی قدیمی را شنیده‌اید؟ «همه تخم مرغ‌هایت را در یک سبد نچینید.» ایده اصلی سبد پرتفوی نیز درون از چنین ایده‌ای بیرون آمده است.پرتفوی و سبد سهام پیشنهادی

وقتی صحبت از سبد پرتفوی می‌شود همه یاد گزینۀ سهام‌ها در نرم‌افزارهای بورسی می‌افتند. درواقع سبد سهام یا سبد پرتفوی یا سبد پرتفولیو ترکیبی از سهام‌ها یا دارایی‌ها است. این سبد ایجاد شده است که در ارزیابی از حداکثر بازدهی و به حداقل رساندن ریسک به مالک یاری رساند.

بیشتر بخوانید:

فرض کنید فرد یا شرکت سرمایه‌گذاری می‌خواهد دارایی‌هایش را به نحوی مدیریت کند. بدیهی است که مثل هر سرمایه‌گذاری او نیز به دنبال بیشترین بازده و سود است. پیشنهاد عملگرایانه ما این است که با ایجاد تنوع در دارایی‌ها از ریسک سرمایه‌گذاری بکاهد. چراکه طبق قاعده سبد و تخم مرغ بهتر این است که سرمایه را با دارایی‌های مختلف خرج کرده برای کاهش ریسک سبدی از دارایی‌ها را داشت.

هدف سبد پرتفوی

هدف سبد پرتفوی، ایده‌ای برای مدیریت ریسک سرمایه است. در لغت پرتفولیو به معنی کیف دستی است که سرمایه‌دار مجموعه اسناد و مدارک خود را در آن حمل می‌کرد. سهامداران در گذشته روزانه به بازار بورس سرمی‌زدند تا وضعیت دارایی‌های خود را بررسی کنند. درنهایت اسناد و مدارک سهام‌ها را در کیف خود گذاشته و با خود حمل می‌کردند. این اصطلاح رفته رفته به بازار مالی کشیده شد و در کنار هم قرار گرفتن ترکیبی از دارایی‌ها شامل املاک، سهام شرکت‌ها، اوراق بهادار، سپرده‌های بانکی در سبد پرتفوی پیشنهاد می شد. هدف شرکت‌ها این بایستی باشد که با تنوع بخشی به دارایی‌ها و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری سبد سرمایه‌گذاری یا پرتفوی مناسبی را درست کنند.

ایده اصلی نظریه مدرن پرتفوی این است که:

با سرمایه‌گذاری در دارایی‌هایی که به طور کامل با هم همبستگی ندارند، دارایی‌ها ریسک یکدیگر را خنثی کرده و می‌توان به یک بازده ثابت با ریسک کمتر رسید.

فرض کنید پرتفوی و سبد سهام پیشنهادی شرکتی در حوزۀ ارز کار می‌کند. این شرکت برای کاهش ریسک باید بر روی انواعی از ارزها و نه فقط یک ارز خاص سرمایه‌گذاری کند.

انتخاب پرتفوی بهینه مارکوویتز

حال چگونه می‌توان سبد سرمایه‌گذاری را انتخاب کرد؟ یکی از سوالات و دغدغه‌های اساسی هر سرمایه‌داری انتخاب پرتفوی بهینه است. آنچه باعث اختلاف انواع پرتفوی می‌شود، معیار محاسبه ریسک است. اینجا است اسم پرتفوی مارکوویتز به میان می‌آید. در پرتفوی مارکوویتز، بازدهیِ سبد سرمایه بر مبنای میانگین–واریانس مورد انتظار انتخاب می‌شود. مارکوویتز تاکید می‌کند که پرتفوی بهینه یا کارا، کمترین واریانس را از میان کلیه پرتفوهای موجود دارد.

نمودار زیر را توجه کنید .ایجاد سبد پرتفوی مارکوویتز با دو ارز دلار و یورو صورت گرفته است. در این نمودار نرخ ارزها از تاریخ 17/1/98 تا 12/5/98 به صورت روزانه مشخص شد و با محاسبه ریسک و بازده، نمودار آنها بدست آمد.

آموزش ساخت سبد سهام در سامانه ویپاس

پس از ثبت نام و ورود به سامانه ی ویپاس امکاناتی در اختیار شما قرار می گیرد که به سهولت می توانید برای متنوع سازی و بهینه کردن سبد سهام تان، پارامترهایی نظیر “سود و زیان” ، “مقدار ریسک” و ” نسبت شارپ” را بسنجید. پس از ورود به سامانه با صفحه ی زیر مواجه می شوید.

اکنون با طی چند مرحله ی ساده موفق به ساخت سبدهای سهام متعددی خواهید شد. توجه داشته باشید که ساخت سبد برای استفاده ی از امکانات محاسبه و تحلیل پرتفوی و سبد سهام پیشنهادی ویپاس اجباری نیست. شما می توانید بدون ساخت سبد از بخش بالای همین صفحه از “پردازش” استفاده نمایید. اما بهتر است برای حفظ نظم و طبقه بندی پردازش هایتان نسبت به ساخت سبد اقدام کنید. برای ساخت سبد سهام مورد نظرتان، کافی است نامی انتخاب کنید، این نام را در قسمت نام سبد جدید را وارد کرده و سپس روی علامت جمع در مربع سبز رنگ کلیک کنید. پس از انجام این مرحله یک سبد سهام ساخته اید . در اینجا سبد را به نام “سهام شرکت های بزرگ” نامگذاری کرده ایم.

در همین صفحه شما می توانید سبدهای متعددی را با نام های مختلف بسازید تا بهترین تصمیم را برای سرنوشت سرمایه تان بگیرید. حالا شما یک سبد یا شاید هم سبد های متعددی دارید که باید سهام مورد نظرتان را به این سبدها اضافه نمایید. برای اضافه نمودن سهام، بررسی وضعیت سبد و عملیات دیگر ابتدا باید با استفاده از در کنار عنوان سبد، سبد مورد نظرتان را انتخاب نمایید. پس از انتخاب یک سبد، صفحه زیر به نمایش در خواهد آمد.

اینجا است که شما باید سهامی را که مد نظرتان است به سبدتان اضافه کنید. برای این کار به سادگی نماد سهام مورد نظرتان را در قسمت “اقلام پرتفوی” جستجو کنید. در قسمت “اقلام پرتفوی”، ویپاس به صورت پیش فرض نام نماد ها را برای شما ذخیره کرده است و جهت جلوگیری از اشتباه آنها را پرتفوی و سبد سهام پیشنهادی به شما پیشنهاد می دهد. بنابراین اگر نام های پرطمطراق شرکت ها را به خاطر نسپرده اید، دانستن بخشی از نام شرکت مورد نظر برای پیدا کردن آن کافیست.

شما می توانید از برای اضافه نمودن نماد به سبد مورد نظر استفاده کنید. مراقب باشید که کل سهام انتخاب شده را از سبد حذف می کند و نیز سبد سهام مرتب شده را ذخیره می کند. ما به طور مثال در این بخش پنج نماد “فولاد، وغدیر، وبملت، دانا و شبندر” را به سبد “سهام شرکت های بزرگ” اضافه کرده ایم. شما می توانید هر چقدر می خواهید نمادهای دلخواهتان را به همین شکل در سبدتان اضافه کنید. همین طور که در شکل زیر پیدا است قادر خواهید بود تاریخ عرضه نماد مورد نظرتان را به بازار بورس و قیمت نهایی آن را هم در بازار مشاهده کنید.پرتفوی و سبد سهام پیشنهادی

می بینید که “تنوع سهام” شما تامین شده است، سبد سهام شما آماده و پارامترهای مربوط به آن در حافظه ی ویپاس محاسبه شده است. اکنون نوبت آن است تا شما هم از تحلیل سامانه ی هوشمند ویپاس نسبت به انتخاب هایتان باخبر شوید. به همین منظور به بخش “پارامترهای پردازش” در قسمت پایین صفحه توجه بفرمایید. همانطور که در تصویر زیر مشخص است در این بخش پارامترهای متعدد محاسباتی در تخمین وضعیت آینده ی سبد شما قابل دسترسی و انتحاب هستند. برخی از پارامترها نیز غیر قابل تغییرند. تغییر این پارامترها نیازمند تسلط سطح بالا و حرفه ای به الگوریتم های مدرن ریاضی و آماری است که در بهینه سازی سبد استفاده می شود. در صورت تمایل اما، در قسمت کاربری می توانید پلن مربوط به این سطح حرفه ای را خریداری فرمایید.

نکته : اگر شما هنوز از پلن های ویپاس خریداری نکرده اید به معنای آن نیست که نمی توانید با سامانه ی هوشمند ویپاس، ریسک خود را کم کنید یا سود خود را افزایش دهید. شما می توانید از امکانات ویپاس استفاده کنید اما ماهیانه فقط “پنج” بار می توانید از محاسبات و پردازش سبد استفاده نمایید. در صورت تمایل به استفاده ی بیشتر از ویپاس می بایست به بخش “کاربری” بالای همین صفحه مراجعه فرمایید. روشن است که اگر شما به عنوان یک مشاور مالی فعالیت می کنید و یا در تحلیل بازار به شکل جدی تری مشغول هستید می توانید از پلن های پیشرفته تر ویپاس بهره ی بیشتری ببرید.

تیم تحلیلی ویپاس جهت استفاده کاربران پلن های عادی، بهترین پارامترها، بهترین الگوها و دو تابع هدف (حداکثر شارپ و حداقل نوسان) را به صورت پیشفرض برای این سطح از دسترسی قرار داده است تا کاربران پلن های عادی ضمن بهره بردن از آنها، دچار خطای محاسباتی و تحلیلی نشوند . اما در صورت نیاز به استفاده از پارامترها و توابع هدف بیشتر، می توانید پلن مربوط به مشاورین مالی را خریداری فرمایید.

پایگاه داده و منابع علمی حسابداری

در ابتدا ۶۰ شرکت در پرتفوی سهام عدالت حضور داشتند، اما به دلیل آنکه مجموع وجوه حاصل از سود سهام شرکت‌ها تا سال ۹۵ کفاف تسویه ارزش سهام ۶۰ شرکت را نمی‌داد، سازمان خصوصی سازی ۴۹ شرکت را به ارزش حدودی ۲۶ هزار میلیارد تومان در سبد سهام عدالت انتخاب کرد و ۱۱ شرکت دیگر و بخشی از سهام شرکت دخانیات را از پرتفوی سهام عدالت خارج کرد.

در حال حاضر ارزش روز سهام عدالت بیش از ۲۳۹۷ هزار میلیارد تومان است که از میان آن‌ها ۳۵ شرکت بورسی و ۱۴ شرکت غیر بورسی هستند.

شرکت هایی از قبیل شرکت ایران خودرو، بانک ملت، چادرملو، سایپا، فولاد خوزستان، نیروترانس، پتروشیمی جم و . جزء شرکت های بورسی پرتفوی سهام عدالت هستند.

با توجه به اینکه در طرح آزادسازی سهام عدالت، دارندگان این سهام می توانند سهام شرکت‌های سهام عدالت را به مالکیت خود در بیاورند، این سوال پیش می آید که وضعیت شرکت های موجود در سبد سهام عدالت از لحاظ شاخص های مالی، عملیاتی و حاکمیتی در چه شرایطی می باشد؟ بعبارت دیگر این شرکت ها از نظر نسبت های مالی و عملیاتی (نسبت های سودآوری، نسبت های نقدینگی، نسبت های ساختار سرمایه و . ) و شاخص های درون و برون سازمانی حاکمیت شرکتی در چه وضعیتی قرار دارند؟

با توجه به توضیحات فوق، به پژوهشگران پیشنهاد می شود که به موضوع بررسی تحلیل وضعیت شاخص های مالی، عملیاتی و حاکمیتی شرکت های موجود در سبد سهام عدالت پرداخته شود و نتایج آن جهت اخذ تصمیمات صحیح و مناسب برای دارندگان سهام عدالت منتشر گردد.